10. ภทฺทชิสุตฺตวณฺณนา

[170] ทสเม อภิภวิตฺวา ฐิโต อิเม สตฺเตติ อธิปฺปาโยฯ ยสฺมา ปน โส ‘‘ปาสํสภาเวน อุตฺตมภาเวน จ เต สตฺเต อภิภวิตฺวา ฐิโต’’ติ อตฺตานํ มญฺญติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘เชฏฺฐโก’’ติฯ อญฺญทตฺถุ ทโสติ ทสฺสเน อนฺตรายาภาววจเนน เญยฺยวิเสสปริคฺคาหิกภาเวน จ อนาวรณทสฺสาวิตํ ปฏิชานาตีติ อาห ‘‘สพฺพํ ปสฺสตีติ อธิปฺปาโย’’ติฯ

ภทฺทชิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อาฆาตวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

(18) 3. อุปาสกวคฺโค

1-6. สารชฺชสุตฺตาทิวณฺณนา

[171-176] ตติยสฺส ปฐมทุติยตติยจตุตฺเถ นตฺถิ วตฺตพฺพํฯ ปญฺจเม อุปาสกปจฺฉิมโกติ อุปาสกนิหีโนฯ ‘‘อิมินา ทิฏฺฐาทินา อิทํ นาม มงฺคลํ ภวิสฺสตี’’ติ เอวํ พาลชนปริกปฺปิตโกตูหลสงฺขาเตน ทิฏฺฐสุตมุตมงฺคเลน สมนฺนาคโต โกตูหลมงฺคลิโกฯ เตนาห ‘‘อิมินา อิทํ ภวิสฺสตี’’ติอาทิฯ มงฺคลํ ปจฺเจตีติ ทิฏฺฐมงฺคลาทิเภทํ มงฺคลเมว ปตฺถิยายติฯ โน กมฺมนฺติ กมฺมสฺสกตํ โน ปตฺถิยายติฯ อิมมฺหา สาสนาติ อิโต สพฺพญฺญุพุทฺธสาสนโตฯ พหิทฺธาติ พาหิรกสมเยฯ ทกฺขิเณยฺยํ ปริเยสตีติ ‘‘ทุปฺปฏิปนฺนา ทกฺขิเณยฺยา’’ติ สญฺญี คเวสติฯ เอตฺถ ทกฺขิณปริเยสนปุพฺพกาเร เอกํ กตฺวา ปญฺจ ธมฺมา เวทิตพฺพาฯ ฉฏฺฐํ อุตฺตานเมวฯ

สารชฺชสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7-8. วณิชฺชาสุตฺตาทิวณฺณนา

[177-8] สตฺตเม สตฺถวณิชฺชาติ อาวุธภณฺฑํ กตฺวา วา กาเรตฺวา วา กตํ วา ปฏิลภิตฺวา ตสฺส วิกฺกโยฯ อาวุธภณฺฑํ กาเรตฺวา ตสฺส วิกฺกโยติ อิทํ ปน นิทสฺสนมตฺตํฯ สูกรมิคาทโย โปเสตฺวา เตสํ วิกฺกโยติ สูกรมิคาทโย โปเสตฺวา เตสํ มํสํ สมฺปาเทตฺวา วิกฺกโยฯ เอตฺถ จ สตฺถวณิชฺชา ปโรปราธนิมิตฺตตาย อกรณียา วุตฺตา, สตฺตวณิชฺชา อภุชิสฺสภาวกรณโต, มํสวิสวณิชฺชา วธเหตุโต, มชฺชวณิชฺชา ปมาทฏฺฐานโตฯ อฏฺฐมํ อุตฺตานเมวฯ

วณิชฺชาสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. คิหิสุตฺตวณฺณนา

[179] นวเม อาภิเจตสิกานนฺติ อภิเจโตติ อภิกฺกนฺตํ วิสุทฺธจิตฺตํ วุจฺจติ อธิจิตฺตํ วา, อภิเจตสิ ชาตานิ อาภิเจตสิกานิ, อภิเจโต สนฺนิสฺสิตานีติ วา อาภิเจตสิกานิฯ เตเนวาห ‘‘อุตฺตมจิตฺตนิสฺสิตาน’’นฺติฯ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานนฺติ ทิฏฺฐธมฺเม สุขวิหารานํฯ ทิฏฺฐธมฺโมติ ปจฺจกฺโข อตฺตภาโว วุจฺจติ, ตตฺถ สุขวิหารานนฺติ อตฺโถฯ รูปาวจรชฺฌานานเมตํ อธิวจนํฯ ตานิ หิ อปฺเปตฺวา นิสินฺนา ฌายิโน อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเว อสํกิลิฏฺฐํ เนกฺขมฺมสุขํ วินฺทนฺติ, ตสฺมา ‘‘ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานี’’ติ วุจฺจนฺติฯ

จตุพฺพิธเมรยนฺติ ปุปฺผาสโว, ผลาสโว, คุฬาสโว, มธฺวาสโวติ เอวํ จตุปฺปเภทํ เมรยํฯ ปญฺจวิธญฺจ สุรนฺติ ปูวสุรา, ปิฏฺฐสุรา, โอทนสุรา, กิณฺณปกฺขิตฺตา, สมฺภารสํยุตฺตาติ เอวํ ปญฺจปฺปเภทํ สุรํฯ ปุญฺญํ อตฺโถ เอตสฺสาติ ปุญฺญตฺโถฯ ยสฺมา ปเนส ปุญฺเญน อตฺถิโก นาม โหติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ปุญฺเญน อตฺถิกสฺสา’’ติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

คิหิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. คเวสีสุตฺตวณฺณนา

[180] ทสเม สุการณนฺติ โพธิปริปาจนสฺส เอกนฺติกํ สุนฺทรํ การณํฯ มนฺทหสิตนฺติ อีสกํ หสิตํฯ กหํ กหนฺติ หาสสทฺทสฺส อนุกรณเมตํฯ หฏฺฐปฺปหฏฺฐาการมตฺตนฺติ หฏฺฐสฺส ปหฏฺฐาการมตฺตํฯ ยถา คหิตสงฺเกตา ‘‘ปหฏฺโฐ ภควา’’ติ สญฺชานนฺติ, เอวํ อาการนิทสฺสนมตฺตํฯ

อิทานิ อิมินา ปสงฺเคน หาสสมุฏฺฐานํ วิภาคโต ทสฺเสตุํ ‘‘หสิตญฺจ นาเมต’’นฺติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ อชฺฌุเปกฺขนวเสนปิ หาโส น สมฺภวติ, ปเคว โทมนสฺสวเสนาติ อาห ‘‘เตรสหิ โสมนสฺสสหคตจิตฺเตหี’’ติฯ นนุ จ เกจิ โกธวเสนปิ หสนฺตีติ? น, เต สมฺปิยนฺติ โกธวตฺถุํ ตตฺถ ‘‘มยํ ทานิ ยถากามการิตํ อาปชฺชิสฺสามา’’ติ ทุวิญฺเญยฺยนฺตเรน โสมนสฺสจิตฺเตเนว หาสสฺส อุปฺปชฺชนโตฯ